Ankara’daki Başkent Üniversitesi Elektrik–Elektronik Mühendisliği Bölümü 4. sınıf öğrencileri Zelal Önay ve Onat Baysal, danışmanları Prof. Dr. Sedat Nazlıbilek ve Dr. Öğr. Üyesi Onur Koçak önderliğinde, fonksiyonel yakın kızılötesi spektroskopi (fNIRS) tabanlı taşınabilir bir beyin dalgası takip sistemi geliştirdi.
Sistem; pilotlar ve askerler gibi yüksek bilişsel yük altında çalışan personelin beyin frontal loblarındaki oksijenlenme düzeylerini ölçerek stres, yorgunluk, dikkat kaybı ve hipoksi gibi kritik durumları anlık olarak tespit ediyor. Kask veya gözlük formunda taşınabilen sistem, sensör verilerini kablosuz ağlar üzerinden komuta merkezine iletiyor; böylece operasyonda herhangi bir fizyolojik veya bilişsel risk anında fark edilebiliyor.
Öğrenciler, projenin yerli üretim olması ve düşük maliyetiyle dikkat çektiğini vurguluyor. Zelal Önay, “Milli ve yerli bir cihazla, kullanıcıya zarar vermeden beyin aktivitelerini takip edebiliyoruz,” derken, Onat Baysal da “Gerçek zamanlı veri ile operasyon güvenliği artıyor; bu da insan-makine etkileşimini ileri taşıyor,” ifadelerini kullandı.
Öğrencilerden Zelal Önay, "Pilot ve askerlerin kritik operasyonlar sırasında yaralanmalar ya da bilinç kayıpları ya da oksijen düşümü o anki müdahale için çok önemli. Hem de operasyonları yönetirken bir üst merkezin bundan haberdar olmaları, bilişsel durumları nasıl diye üst merkezin bunu kontrol edebilmesi herhangi bir savaş seyrinde de önem taşıdığı için milli ve yerli bir teknoloji yapmaya çalıştık. Eğer Türkiye bunu olası bir durumda aktif bir şekilde kullanırsa, diğer askerler bilgisayar durumlarını kontrol edemezken, bizim kendi askerlerimiz ve pilotlarımız direkt olarak kontrol sağlayabilecekler. Bu da herhangi bir kimyasal yaralanmanın ya da herhangi bir olumsuz bir durumun önüne geçebilir. Şu an projemiz Savunma Sanayii Başkanlığı kapsamında, rapor gönderimi yaptık. Yerli ve milli bir cihaz yaparak aslında olası bir durumda Türkiye'nin kendi askerleri ve askeri pilotları için beyin aktivitelerini gözlemleyebilen ve olumsuz durumda alarm vererek bu sorunun önüne geçebilen bir cihaz yapmaya çalıştık" dedi.
Tasarım aşamasında sensör yerleşimi, cihazın ergonomisi ve güvenli iletişim protokollerinin optimize edilmesine öncelik verildiği belirtiliyor.
Literatürde fNIRS teknolojisi; pilotların bilişsel iş yükünün izlenmesi, olası hipoksi/G-loc semptomlarının tahmini gibi uygulamalarda kullanılıyor. Başkent Üniversitesi ekibi ise bu bilgi birikimini yerli bir sistemle taçlandırmış, sistemin Savunma Sanayii Başkanlığı dahilinde değerlendirilmeye alındığı, önümüzdeki süreçte saha testleri ve üretim planlaması yapılacağı aktarılıyor.
Proje, savunma ve havacılıkta insan faktörünün daha iyi anlaşılmasını hedefleyerek, düşük maliyetli ve taşınabilir teknolojilerle operasyonel güvenliği ve performansı artıran nöroergonomik çözümler sunmayı amaçlıyor.
Kaynak: Demirören Haber Ajansı (DHA)